Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleşen bir düzen değildir. Dostluk, maşer zarfında insanların fiilen nite davrandıklarını değil, nite davranmaları icap ettiğini gösterir. Dostluk, namına uyulmak ve uygulanmak bâtınin vardır. Türe değeri dolayısıyla, insanlar arası ilişkileri bir düzene çekmek, sosyal ömürın gerçekleşmesini çıkarmak icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin hakkındasına ikrar edilmesi ve uyulması müstelzim, pekâlâ doğru kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle maşer zarfında insanların seçenek ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her gün mümkündür. “İşte ahbaplık, âdem davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir yol, bir bütündür.” İnsan-âdem, âdem-tabiat ilişkilerinin insanlığın eş çıkarı ve huzuru bâtınin evrensel ilkelerle güvence şeşna tuzakınmasıdır. Dostluk, beşeriyet seviyesi bâtınin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birmebzul düşünüm ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, maşer sözleşmesi, tabiat ve insanlar olarak belirten gözlerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun eş iyiliğini çıkarmak için konulmuş olan ve hep gücüyle desteklenen kaide, kazanç ve kanunların bütünüdür. Elan yaygın bir tanılamamıyla ahbaplık, adalete yönelmiş sosyal yaşamma düzenidir. Dostluk Söz Manaı Dostluk kelimesi Arabi “kazanç” kökünden hasılat ve kazanç kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “kazanç” kelimesinin çoğheybetli “ah’kak”tır. Türk Anahtar Kurumu’na göre ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım gücünü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” manaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet manaında da kullanılır. Uygulayım Manaı Dostluk dönemden döneme değiştiği bâtınin hala doyurucu bir tanılamam binalamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok ikrar edilen tanılamamı ise: “Muayyen bir zamanda belirli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) bağlanmış kurallar bütünüdür.” Ilmî bir disiplin olarak ahbaplık, kendi zarfında taban olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun zevat arası ilişkileri laf yer kısmına Özel Dostluk, zevat ile talih veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Dostluk, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna karşılık Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun başlangıçlıca ast dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku öbür toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik talih tarafından güvenceye tuzakınmış ve cebri yapmış oldurımlara iye olmasıdır. Dostluk kuralları âdem davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun haysiyet kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla emsal nitelikteki eksiksiz durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Dostluk yerında yapmış oldurım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek bâtınin kullanılır. Dostluk düzenini sağlamayı ve korumayı ammaçlayan yapmış oldurımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları hapsetmek bâtınin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve dünyalık cezaları; esas hukukunda siyasetten men, fırka mantinota; algı hukukunda algı ve gizliceçılık cezaları kabil değişik ahbaplık dallarında değişik yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; zihini bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya siyasal gözleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan ahbaplık, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş sosyal bir yaşamma düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun sosyal ömürı düzenleyip insanların amerikan barış ve asayiş zarfında bir arada yaşamalarını sağlamaktır. 2. Kılgı Yarar (Sosyal İhtiyaçların Zıtlanması) Hukukun tatbik amacını, sosyal gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile maşer zarfında canlı insanların, birbirleri ile bina etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun binasından meydana gelen gereksinimlerinı hakkındalamaya çtuzakışır. Dostluk bu fonksiyonu ile mevlit, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek ahbaplık düzeni ömürın taban gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanoğlunun saf binasına ve bundan müterakki mevrut ihtiyaçlarına yarar cereyan etmek zorundadır. Dostluk önemli ölçüde, iktisadi gerçeklere de sınırlanmışdır; iktisadi ihtiyaçlara uymalı ve onları hakkındalamalıdır. 3. Türe Dostluk bu fonksiyonu ile belirli bir tertip şeşna aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir muadele düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak tam kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak tanılamamıyla adalet, “bir muadele düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) cereyan etmek üzere iki değişik anlamda kullanılır. Türe esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet manaında ferdî bir özelliği deyimler. Isim her gün haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni tevdi etmek yolunda geceli gündüzlü ve değkonumez bir çaba gösterir. İşte bu seçenek ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet fehvaı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği alışveriş biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık yerında hukuki haysiyet olarak söylenti konusu olan adalet de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve rüşvetlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Cemiyet bâtınindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini bâtıneren kurallar eksiksizü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve içmek durumunda bulunduğuna göre, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında adalet acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü adalet fehvaı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm ahbaplık sistemine ve sistemlerine egemen mevcut, nesnel ve salt bir haysiyet niteliğindeki adalettir. Dostluk bir maşer düzenini bâtınerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lazım mevcut düzeni arkalamak, gerekse onu değkonutirmeyi meşrulaştırmak bâtınin her gün adalete başlangıçvurulur. Nesnel ve yasa üstü adalet hukukta hakkındamıza oturmuş ahbaplık düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim ahbaplık manaında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, mevcut ahbaplık düzenlerinin namına yarar olup olmadığı açısından bir haysiyet ve yorum ölçüsü evet. Gene bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve aksi hakkındalıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon balans zarfında olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Alışılagelen olarak tüm ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal yaşamma uyacak, hem de bu sosyal ömürın amerikan barış zarfında sürebilmesi bâtınin bir düzen görünümünü sağlamaya çtuzakışacaktır.
Uncategorized